.

İSTANBUL'DA TARİH BİLİNCİ

Tarihe sahip çıkabilmenin ne kadar zor olduğu, yasalar çerçevesinde yapılacak olan düzenlemelerin ne kadar yetersiz kaldığı, her geçen gün duyduklarımız ve yaşadıklarımızla bir kez daha hayretler içerisinde kalmamıza rağmen Vandallığın, bilinçsizliğin ve cehaletin tavan yaptığı, 21. yüzyılı yaşadığımız bu güzel ülkede bize miras kalan her türlü varlığı yok edebilmek için elimizden ne gelirse yapmayı beceriyoruz.

Son örnek şöyle; Saraçhane’de İstanbul Büyük Şehir Belediyesi binasının tam karşısında, Park ve Bahçeler Müdürlüğü tarafından yapılan tarihi Bozdoğan Kemerinin dibinde, yer alan parktaki kazılar sırasında sütunlar, sütun başları ve bir takım yapılara ait kalıntılar çıkartılır.

Tarihi Yarımada olarak nitelenen bu alan içerisinde iş makinesiyle hafriyat yapmak için, Arkeoloji Müzesi ile Koruma Kurulu izni gerekmesine rağmen pervasızca kazıya başlanır ancak durumun hassasiyetini görerek yapılan ihbarları değerlendiren Arkeoloji Müzesi uzmanları, kazı alanına gelerek inşaatın durdurulmasını ister ve bir rapor hazırlarlar.

 

2013 tarihi itibarı ile parkın ve kalıntının halidir. Çevre koruma tahrip edilmiş, tarihi kilise kestirme yol ve tuvalet olarak kullanılmaya devam ediyor.

Raporda “Alanın çeşitli bölgelerinde süs havuzu (!) yapımına yönelik makine ile kazı yapıldığı, parkın orta bölümünde kazı yapılan alanlarda Horasan harçlı duvar izlerinin görüldüğü, kazı sırasında duvarın üst bölümünün sıyrıldığının anlaşıldığı, parkın batı kanadında yapılan kazılar sırasında ortaya çıkmış yoğun seramik ve cam dolgulu alanın tespit edildiği, çalışma yapılan alanın kuzeybatı kısmında yer alan ve taşeron firma tarafından kullanılan konteynırların önünde toprak altından yeni çıktığı anlaşılan ve iş makinesi ile çıkarıldığı için üzerinde tahribatın izleri görülen mermerden yapılmış kompozit düzende bir sütun başlığının yer aldığı görüldü” denilerek rapora kaydedilir.

Müze raporunu ilgili kurula gönderir, Kurul inşaatın durdurulması için hazırladığı yazıyı ilgili kanunlara atıfta bulunarak İ.B.B Park ve Bahçeler Müdürlüğüne gönderir ancak uyarılara rağmen inşaat durdurulamaz.

Alana gidenler tarafından durum yerinde tespit edilir; İş makineleri tarafından açılan çukurlar doldurulmuş ve havuz için gerekli betonarme yapılar bitirildikten sonra iki iş makinesi de harıl harıl çalışmalarını sürdürmektedir.

Yerinde incelenen alanla ilgili resmi mercilere iddialar sorulduğunda verilen cevap bir o kadar gayrı ciddidir.

“Söz konusu park alanında yüzeysel bir düzenleme çalışması yapılmaktadır. Yüzeysel çalışma yapılan alanda kalıntı bulunmamaktadır”

Tarihi korumak deyince…

Bilindiği üzere muhteşem Roma İmparatorluğunun iki başkenti olmuştur. Konstantinopolis ve Roma, bu iki başkentin tarihsel süreçleri ise bambaşka olmuş birisi Vatikan’la birlikte Hıristiyanlığın başkenti, diğeriyse 1453 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedilerek Osmanlı İmparatorluğun başkenti olmuştu.

Yüzyıllar boyu bir imparatorluğun kalbi olan, Topkapı Sarayı’nda dahi yapılan tahribatlar ile tanınmaz hale gelen çevresindeki alanı göz önüne alacak olursak Roma İmparatorluğunun mirası olan Konstantinopolis’e yapılanların neredeyse intikam hırsıyla yapıldığına inanası gelmekte insanın.

İtalya, yılda 45 milyon turist ağırlayan dünyanın en önemli turizm ülkelerinden birisi. Turizm gelirinin neredeyse tamamını kültüre borçlu. Tarih, sanat, yemek ve yaşam. İtalya modern yaşamla geçmişi harmanlamış bir ülke. Özellikle restorasyon konusunda yapılan çalışmalarda çok başarılı. Yüzlerce yıllık eserler her zaman bakımda. Ziyaretçilere engel olmadan yapılan çalışmalar, tamamen bilimsel yöntemlerle sürdürülüyor.

Restorasyonda çalışacak kişiler zor bir eğitim sürecinin sonunda özenle seçiliyor. En az beş yıl süren bu eğitimi alanlar, restorasyon çalışmalarına katılabiliyorlar. Hiçbir restorasyon çalışması asla taşeron firmalara yaptırılmıyor. Demek ki bu konuda dünyadaki tek örnek Türkiye!

Başka ne olması beklenirdi ki, sanat eserlerinin ucube, arkeolojik bulguların çanak çömlek olduğu ülkemizde.


Hagios Polyeuktos Kilisesi kalıntıları/Saraçhane


Saraçhanebaşı Belediye sarayının kuzeybatısında ve Atatürk bulvarı üzerinde kalıntıları duran Ayios Polyeuktos Kilisesi Ayasofya'dan sonra İstanbul un en büyük bazilikalarından biri olarak gösteriliyor.
Bazilika 6.yüzyıla tarihleniyor.
Saraçhane'deki Aziz Polyeuktos'a adandığı için bu ismi alan kilise, 11. yüzyılda önce harap edildi, sonra da yağmalandı. Kilisenin kıymetli parçaları ve sütunları Barcelona ve Venedik'e kaçırıldı. Kilise, Bazilikal planlı ve kubbeliydi.
Birkaç sene öncesine kadar çok bakımsız olan yapı ve çevresi üç Öğrencinin duyarlılığı sayesinde tel örgülerle çevrilmiş olmasına rağmen güvenlik olmadığı için tahrip edilmiş halen "açık hava tuvaleti" olarak" Açık hava müzesi!"ne dönüştü.

Nihan Parlak, Barış Baruter ve Mert Güller Fatih Şehremini Lisesinde okuyan üç başarılı, çevre bilinçli, tarih meraklısı gencimiz. bir eğitim-öğretim yılında Milli Eğitim Bakanlığının düzenlediği proje yarışmasına katıldılar. Ancak aylardır emek verdikleri projeleri Anıtlar Kurulu engeline takıldı. Projelerine konu olarak Saraçhane`deki Ayios Polyeuktos Kilisesini seçtiler. Etrafı devlet kurumları ile çevrili olan 1500 yıllık kilise, içler acısı durumdaydı. Kilise kalıntılarını yakından incelemek isteyenler, burunlarını tıkamak zorunda kalıyorlar.
Polyeuktos bir açık hava tuvaletine ve tinercilerin barınma yerine dönüşmüştü. İşte bu üç lise öğrencisi de bu kilise kalıntılarını temizleyip, turistik bir mekana dönüştürme amacıyla İstanbul Büyükşehir Belediyesiyle irtibata geçtiler ve olumlu yanıt aldılar.
Bunun üzerine afişler, tanıtım yazıları hazırladılar. Büyükşehir ile temizlik, ışıklandırma, güvenlik personeli ve bilgi panosu konusunda ortaklık anlaşması imzalandı. İlk iş olarak Park ve Bahçeler Müdürlüğü kalıntıların çevresini tel örgü ile çevirdi. Neyse ki ben son gördüğümde bu tarihi eserimizin çevresi tel örgülerle çevriliydi ve bu olumsuz dış etkilerden biraz olsun kurtarılmış gibi görünüyordu,
Bu çevre ve tarih bilinçli genç öğrenciler sayesinde..
Şehremini liseli bu üç öğrencimizle na kadar övünsek az.
Saraçhane'deki Ayios/Hagios/Aya Polyeuktos kazılarıyla ilgili R.M Harrison,Hayes isimli arkeologların "Excavation at Saraçhane in İstanbul "adlı araştırma, kazı raporları var.
Ayrıca Polyeuktos kazılarında çok miktarda , seramik, Taş, sütun başlığı, sütun tamburu ve sütun gövdesi elde edilmiştir.Bunların bir çoğu kalıntıların ortasında istifli (Veya yığılmış) olarak durmakta.
Ayios Polyeuktos Kilisesi kazılarında çok miktarda cam parça da ortaya çıkmıştır.(Harrison-Nezih Fıratlı,1966,s.59;Hayes 192,s.400-409;Philippe,1990,s.44)Bunlar arasında kandil,kadeh ve pencere camları sayılabilir. Pencere camları yuvarlak veya köşelidir; renkleri kahverengi, yeşil, oliv, sarı ve mavi-yeşilin tonlarıdır. Renksiz denecek kadar açık renkli olanları da vardır.Yuvarlak camlar"crown"*tekniğiyle üretilmiştir ve ortaları göbeklidir, kenarları ise içe katlanmıştır. Köşeli camlar kesin olarak 7.yüzyıla tarihlenmekle birlikte (Harrison,1986,s.206)Göbekli camların bir kısmı Bizans,bir kısmı ise Türk dönemine ait olabilir.
Polyeuktos kilisesinde kadeh, kandil, bilezik, kase, şişe ve tabak parçaları da bulunmuştur. Renkleri yeşil, mavi, mavimsi yeşil, sarı, oliv tonlarındadır, renksiz örnekler de vardır. 5.yüzyıldan 13.yüzyıl başına kadar tarihlenebilirler.(Hayes,1992 s.400-405)
Ayrıca kilisede çok ilginç parçalara da rastlanmıştır. Bunlar duvar kakmaları, altın varaklı duvar plakası ve mineli şişe parçalarıdır . Hayes,1992,s.405;Harrison,1986s.174)
*Crown:Göbekli cam tekniği

Polyeuktos ile ilgili önerilebilecek diğer Kaynaklar:
Dünden Bugüne Fatih-Fatih Belediye Başkanlığı yayını-2004
İstanbul'un Tarihi eserleri-Petrus Gyllius-Çeviren:Erendiz ÖZBAYOĞLU-Eren yayınları-1997
Prokopios-İstanbul'da Iustinianus döneminde yapılar,1.kitap-Arkeoloji ve Sanat yayınları Çev:E.Özbayoğlu 1994
Iustinianus döneminde İstanbul'da yapılar-Prokopus'un 1. Kitabının analizi-Fırat DÜZGÜNER-Ark.ve.snt yay 2004
İstanbul'un Tarihsel Topoğrafyası-Wolfang Müller WEİNER-Yky. 1.Baskı 2001,2.Baskı 2007 Çeviren: Ülker SAYIN
Anadolu Camcılığı Dr.ÜZLİFAT ÖZGÜMÜŞ-Pera yayıncılık-2

 

 

İLGİLİ HABERLER:

Haber, Yorum, Resim göndermek için İrtibat: fatihten@gmail.com