TOPKAPI KALEİÇİ TRAMVAY TERMİNÜSÜ

Topkapı Kaleiçi elektrikli tramvay hareket alanı... Buradan Sirkeci/Bahçekapı'ya "32"ler, Bayazıd'a "35"ler ve kısa bir müddet de Atikali'ye "çizgili 37"ler hareket ediyor. Bayazıd mekikleri 1921-1933 yılları arasında, sadece geceleri yirmi ilâ yirmidört saatleri arasında "32A" numarası altında işletiliyor. Bu hatboyu, Suriçi'nin doğu-batı eksenli üç anaaksından ortada olanıdır. Üzerinde Edirnekapı, altındaysa Yedikule yolları uzanır. 14 Ocak 1873 gününden beri buraya tramvay işletilir. Önceleri atlı, sonralarıysa elektrikli...

Meydandan hareket ettikten sonra caddeye kavuşmadan evvel "Çocuk Yuvası" adındaki ilk durağına uğrayan arabalar, kavşaktan anayola katılarak Pazartekke, Taşmektep, Şehremini, Postane, Çapa, Fındıkzade, Taşkasap, Tevekkül Hamamı, Aksaray... duraklarından geçerek yollarına devam ediyorlar.

Hiçbir tramvayının I. mevki vagonu yok, hepsi de II. mevki ve tüm katarlarının tamamı yeşil renkte. Bilet ücretleri de haliyle 2/3 oranında daha ucuz, İstanbul'un diğer servislerine göre... 32'ler çift vagonlu (Motris+römork), 35'lerse yalnızca motris (çeken araç) şeklinde çalıştırılıyor. Kezâ, "çizgili 37"ler de öyle... Bahçekapı servisleri ortalama 30-32 dakika sürüyor.

Aksaray römizine bağlı olan bu hatlar, atlı tramvaylar döneminde de "Topkapı-Köprübaşı" şeklinde çalıştırılıyor. Atlı tramvay şebekesinde ilk hareketler sabah saat yediden, cereyanlı yeni versiyon sistemdeyse 5:54'den itibaren başlatılıyor ve geceyarısına kadar devam ettiriliyor. Bölgenin tek ulaşım vasıtaları neredeyse.

Topkapı Kaleiçi'nden kalkan hiçbir araba Köprü'yü atlamıyor (Kardeşi 33 numaralı Yedikule servisleri gibi). Yani Karaköy, Galata, Pera, Şişli, Boğaz sahilyolu görmüşlükleri hiç yok. Ama buna mukabil Yenibahçe'nin bir üzerindeki paralel yolun, yani Edirnekapı-Saraçhanebaşı aksının araçları Fatih'ten itibaren hem Taksim'e, hem Harbiye'ye, hem de Beşiktaş'a kadar devam ediyor. Neden mi? Çünkü Fatih'in başdurağının yeri, Fevzipaşa'nın tam ortasında kalıyor. Yani Topkapı aksının uzunluğunun yarısı kadar mesafede Suriçi'nin batısına, yani derinliklerine kadar ilerleyebiliyor tramvayları, 1929'a kadar. Ötesi yok. Bu iltimas da, işte bundan ötürü...

Tramvay başduraklarının 1958'deki iptaliyle, meydandan 83, 84 ve kazıklı 84'ler hareket etmeye başlıyor. Sonradan bunlara bir de Kabataş uzantılı 78A'lar ilâve oluyor. Zaman içinde 28T'ye, 84K'ya, 75K'ya, hatta bir süreliğine 24'lere dahi evsahipliği yapıyor. Şimdilerdeyse yalnızca 28, 28T ve 87'lerin başdurağı. Eski curcunasından, kalabalıklığından, hareketliliğinden ise artık eser yok.

Hava fotoğrafı, öğlen ezanı vaktinde çekilmiş. Meydan iyice tenha, görünürde bir tek tramvay dahi yok. O bekleyen numune dikdörtgen araç ise, bir "Topkapı-Eminönü" hususisi...

Akın KURTOĞLU