İki Bin Yıl öncesi Doğu Karadeniz

MS 2.yy da 2 yıl boyunca Karadeniz’de seyahat ederek Roma imparatoru için kapsamlı bir rapor hazırlayan Flavius Arrianus eseri ‘Arrianus'un Karadeniz Seyahati (Arriani Periplus Ponti Euxini)’ akademisyen Murat Aslan tarafından dilimize çevrilmiştir. 2000 yıl önceki Güney doğu Karadeniz yer adları ve nehirler harita lanmıştır. (1 Stadia 157 m dir.)
Trabzon Hopa arası;
-Trapezous’tan 180 stadia uzaklıkta olan ve adını Hyssos Limanı’na adını veren Hyssos Irmağı (Sürmene Deresi ve Limanı )
-Hyssos Limanı’ndan yaklaşık 90 stadia mesafede olan ve Kolkhis’lilerin ülkesiyle Thiannikē arasındaki sınırı belirleyen Ophis Irmağı (OF deresi veya İstala deresi)
-Ardından, Psykhros olarak adlandırılan ırmak Ophis’ten 30 stadia uzaklıktadır. (Of ile İyidere arasında bir ırmak)

-Psykhros Irmağı’na 30 stadia mesafedek diğer bir ırmak olan Kalos’a gelinir (İyidere, eski adı ‘Kalopatamos’ Yunanca kalo iyi, patamos dere demek)
-Psykhros’tan sonra Rhiziosh Irmağı vardır ve Kalos Irmağı’ndan 120 stadia uzaklıktadır (Rize şehri rize kalesi yakınlarında bir dereyi işaret ediyor. A. Bryer ve D. Winfield’e göre, Rhizion Rize kentinin ismi yörenin otokton kavmi Lazlar tarafından verilmiştir.Manası ise, Lazca’da insanların/askerlerin toplandığı yer anlamına gelmektedir. Rhizios Yunancada pirinç, Rhiza da dağ eteği anlamına gelmektedir.)
-Ondan 30 stadia mesafede diğer bir ırmak olan Askouros (Taşlıdere halen askoros deresi olarak bilinir. Potomya ve salağa derelerinin birleşmesi sonucu oluşur )
-Askouros’tan 60 stadia sonraAdiēnos adlı bir ırmak vardır (Çayelideki Senozderesi olabilir)
-oradan Athēnai’a 180 stadia’dır. Zagatis Irmağı ise, Athēnai’ya yaklaşık 7 stadia uzaklıktadır. (Athenai Pazar 1 km sonrada Hemşin deresi vardır.)
-Athēnai ile aralarında 40 stadia mesafe olan ve topraklarında Ankhilaos’un sarayının bulunduğu Prytanis’in önünden geçtik. (fırtına deresi ve saray da Zil kaleyi işaret ediyor olabilir. Prytanis Yunancada hükümdar demek.)
-Prytanis’ten sonra, Pyksitēs Irmağı’na gelinir ( Fındıklı, aradaki dereler yok.)
-Pyksitēs ile Arkhabis’in aralarında gene 90 stadia (Adındanda anlaşılacağı gibi Arhavi )
-Apsaros’a ise, 60 stadia mesafe bulunur. (hopa deresi)
-Apsaros’la aralarında aşağı yukarı 15 stadia mesafe olan Akampsis’i gece geçtik ( hopa deresinden 3 km sonra bir dereden bahsediyor)
Hermōnassa (Akçaabat), Kordye (Akçakale) , Koralla (Görele Burnu), Philokaleia (Görele), Tripolis (Tirebolu), Zephyrion (Doğanyurt), Pharnakeia/Kerasos (Giresun),
Pharmatēnos (Bazar/Pazar Suyu), Melanthios (Melet Irmağı), Kotyōra (Ordu), Iasonion (Yasun Burnu),
Phadisanē/Phabda (Fatsa), Oinoē (Ünye), Thoaris (Curi Deresi),
Bēris (Miliç Deresi), Thermōdōn (Terme Suyu), Iris (Yeşilırmak), Amisos (Samsun),
Naustathmos ve Kōnōpeion ( Samsunla Kızılırmak arasında liman), Halys (Kızılırmak), Zagōra (Alaçam ya da Çayağzı),
Karousa (Gerze), Sinōpē (Sinop), Armenē (Ak Limanı),
Leptē (İnce Burun), Potamoi (Celebit Burnu), Stephanē (İstifan ya da Usta Burnu),
Kinōlis (Ginoğlu), Aiginētēs (Hacıveli Burnu),
Arrianus hakkında detaylı bilgi için tıklayınız